HENGELO - In deel 26 van deze serie belichten we de geschiedenis van een bijzonder gebouw in Hengelo: het zogeheten "Verlichtingsoord".
Hengelo kent een groot aantal gebouwen waarvan de geschiedenis interessant genoeg is om deze onder uw aandacht te brengen. Dit gebouw, bekend onder de naam "Verlichtingsoord", heeft veel betekend in de roerige jaren dat de arbeiders meer zeggenschap wilden hebben. Gelegen op de hoek Anninksweg/ Bergweg en aanwezig op de monumentenlijst. U herinnert zich ongetwijfeld nog de feestelijkheden ter gelegenheid van het jubileum van Stork. Dat Stork veel betekend heeft voor de ontwikkeling en de welvaart van Hengelo zal u genoegzaam bekend zijn. Stork kwam in 1868 vanuit Borne naar Hengelo. Was dit niet zo geweest dan was Hengelo een kleine plaats gebleven, zoals we die om ons heen zien. Door de werkgelegenheid die Stork gaf, beleefde Hengelo een expansie die er wezen mocht.
Gerrit Bennink
Er was iemand die bij Stork werkte, alles aanzag en wist dat het beter kon. Die persoon was de heer Gerrit Bennink. Hij was een socialist, wethouder en statenlid in Zwolle. Hij kwam naar Hengelo om de arbeiders bij Stork wakker te schudden. Binnen de kortste keren was hij in Hengelo raadslid en wethouder. Een strijder voor verdrukten en misdeelden. Door zijn manier van optreden stelde hij zijn baan bij Stork in de waagschaal. Bennink was de aanstichter om bij Stork de zogenaamde kern op te richten, die later uitgroeide tot ondernemingsraad. Bennink kende Jacques van Marken, directeur van de Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek in Delft. Via de kern wilde Bennink de arbeiders op een hoger plan brengen en onrust kanaliseren. In 1886 had Bennink de Sociaal Democratische Bond opgericht waarvan hij de voorzitter werd. Tijdens een landelijk congres van deze bond, dat toevallig ook in Hengelo plaatsvond, noemde hij de Stork-directeuren de meest geraffineerde uitzuigers van het volk. Het gevolg was een gevangenisstraf, ontslag bij Stork en een protest van 350 Storkianen die vonden dat Bennink te ver was gegaan. Jacques van Marken, zijn vriend, zag dit alles reeds aankomen en had Bennink een jaar voordien een cursus als horlogemaker laten volgen, zodat hij niet afhankelijk was van de fabrieksdirecteuren. Bennink verdween naar Amsterdam, kwam vele jaren later terug en werd na een afkoelingsperiode weer in genade aangenomen bij Stork.
Bewogen geschiedenis
Met de steun van een andere vriend, Ferdinand Domela Nieuwenhuis, heeft hij "Verlichtingsoord" gebouwd. Vele vergaderingen zijn hier gehouden en van hieruit zijn vele protestmarsen voor betere, sociale arbeidsvoorwaarden vertrokken. Van Bennink de voorvechter van het eerste uur naar het huis op de hoek Anninksweg/ Bergweg, waar een groot aantal verkeersdeelnemers dagelijks langskomen naar de wijken Groot- en Klein Driene. Het 'Rooie Hoes', zoals het in de volksmond van Hengelo bekend stond, werd gebouwd rond 1890 en heeft dus eerst dienst gedaan als vergaderzaal en werd gebruikt voor bijeenkomsten belegd door de heren Bennink en Nieuwenhuis voor de metaalarbeiders in Hengelo. Nadat Bennink in 1927 was overleden en arbeiders in Hengelo voelden dat er rekening met hen werd gehouden, werd het gebouw geschikt gemaakt voor een was- en strijkinrichting onder de naam Nijland. In de tachtiger jaren was in de voormalige vergaderzaal de H.P.I., Hengelose Personeels Inkoopcombinatie ingericht. Hier konden personeelsleden van diverse bedrijven hun inkopen doen. Geruime tijd heeft de heer Geerdink er zijn autoherstelbedrijf gehad. Tot hij een aantal jaren geleden de autokrik aan de wilgen heeft gehangen. Op het witte bord aan de gevel kunt u nog de vervagende tekst lezen: "Verlichtingsoord". Het gebouw waar harde woorden zijn gesproken voor betere arbeidsvoorwaarden ligt er nu stil en eenzaam bij in onze welvaartstijd.
Marinus van Rooy